از: عقيلي محمودي بختياري

  استاد مؤسسه عالي علوم ارتباطات اجتماعي

يكي از شيرين‌ترين و در عين حال گمراه‌كننده‌ترين بحثهاي تاريخي و سياسي و جغرافيايي و ديني ، جابجا شدن نام جاها و شهرها و جهت جغرافيائي است. اين جابجا شدن نامها به غير از همنام بودن شهرها و جاهاست. زيرا ، شهرها و ديه‌ها و ناحيه‌هاي همنام بيشتر بر اثر كوچ‌كردن مردم از جايي‌به‌جايي و از كشوري به كشوري است ، كه نام شهر و ديار كهن خود را به جاي نوين مي‌گذاردند. چنانكه ايرانيان دريانورد و ماجراجو ، يا رنج‌ديده و رانده ، به هرجاي گيتي كه كوچ مي‌كردند نام شهر يا ناحيه خود را بر آن سرزمين مي‌گذاشتند. مانند جايگزيني فارسيان به ويژه شيرازيان در كرانه‌هاي افريقا كه آنجا را خود زنگبار ، يعني ساحل سياه ناميدند و شهري را كه براي جايگزيني خود ساختند شيراز نام گذاشتند ( چند سال پيش پيرامون آنها در روزنامه‌ها مطالبي نوشته شد ). از آن گذشته ، شباهت بسيار برخي از نامهاي جاها و شهرها دلالت بر كوچ مردمي از نقطه‌يي به نقطه‌يي ديگر مي‌كند يا نشان نفوذ و رخنه آئين و فكر ملتي در ملتي ديگر است. مانند « ميلان » در « آذربايجان » و « ميلان » در ايتاليا « پاريس » در فرانسه و « پاريز » در كرمان و نيز خود واژه « كرمان » با « گرمان » يعني سرزمين « ژرمن » يا آلمان و صدها نام ديگز از اينگونه كه همه نشان‌دهنده نفوذ فرهنگ يا آيين ملتي در ملتي يا حركت مردمي از سرزميني به سرزمين ديگري است. اما اگر بخواهيم بدانيم اين نامها از كجا به كجا رفته‌اند ، بايد پيشينه ملتها و كشورها را وارسي و بررسي كنيم.  اگر چنين بررسي‌يي از روي ژرف‌بيني و بي‌غرضي انجام گيرد ، سرزمين « خُنيرس » Khonairas كه دل گيتي و مركز جهان‌آباد و شناخته‌ي روزگار قديم بود سرچشمه اينگونه كوچها و آيينها شناخته مي‌شود. ( اين خود بحثي جداگانه است ) اما در خود ايران نيز اين دگرگونيها و جابجاشدن نامها رخ داده كه بيشتر جنبه ديني و گاهي سياسي داشته است. چنانكه واژه‌هاي خاور و باختر چندين‌بار جاي خود را عوض كردند تا سرانجام امروز خاور كه در اصل به معني مغرب است به مشرق معروف گشته است و باختر كه شمال‌شرقي و مشرق بوده‌است به جاي مغرب بكار مي‌رود ( نكته جالب اينكه شناخت مشرق و مغرب نسبت به جا و محل سكونت تاريخ‌نويس تعيين مي‌شده‌است. چنانكه سرزمين بختياري و انشان يا انزان براي نويسندگان يوناني ، مشرق بوده‌است زيرا آخرين حدي كه تا آنجا از مشرق زمين آگاهي داشته و يا رفته بودند همين بخش مركزي ايران بود ) 1 و همچنين خراسان كه به معني ( خورآيان ) 2 و مشرق است به صورت نام ويژه در آمده است. اما يكي از جابجاشدن نام محل‌ها كه بسيار شگفت‌انگيز است نام « مازندران » است كه امروز به طور مطلق به بخشي از شمال ايران يعني طبرستان گفته مي‌شود و حال آنكه محل اصلي مازندران سرزمين يمن است ......