آسبادهاي 2800 ساله فلات ايران

نماد كشور هلند آسباد بادي و لاله است و همين امر موجب شده همگان باور داشته باشند استفاده از نيروي باد براي ايجاد نيرويي كه سنگهاي سنگين آسياب را به حركت درآورد، حاصل ابتكار هلنديها در 350 سال پيش است. حتا ما ايرانيها نيز اين باور غلط را پذيرفتهايم و نميدانيم كه دستكم از 2800 سال پيش، استفاده از آسيابهاي بادي در فلات ايران مرسوم بوده است.
اصولا واژههاي مركب دس آس و آسياب (آس-ي-آب) ميبايد نشان دهد كه ذهنيتها در اين باره ابتدايي است. ابتدا نگاهي به واژههاي آس و آسياب در لغتنامه عميد مياندازيم: ايران به عنوان خواستگاه آسبادها در فهرست ميراث تاريخي يونسكو
«آس-در سنگ گردو مسطح بر هم نهاده، و سنگ زيرين در ميان ميلهي آهنين و جز آن، از سوراخ ميان سنگ زيرين درگذشته و سنگ فوقاني به قوت دست آدمي يا ستور يا باد، يا آب و برق و بخار چرخد، و حبوب و جز آن را خرد كند و آرد سازد.»
«آسياب (واژه پهلوي) به آس+آب، آسي كه به قوت آب گردد»
با اين تعريف، مشخص است كه حتا به كار بردن اصطلاح آسياب بادي براي آسهايي كه با نيروي باد كار ميكنند، يك اشتباه است و بايد به جاي آن از اسم مركب «آسباد» استفاده شود.
باتوجه اين واقعيتها آيا بايد انتظار داشت ايرانيها بدانند خاستگاه آسبادها فلات ايران بوده، نه هلند؟
با همهي اين بيتوجهيها و غفلتها، گروهي از پژوهشگران توانستهاند ثابت كنند كه خاستگاه آسبادها ايران بوده و با توجه به كشفياتي كه انجام دادهاند، قصد بر اين است.
يكي از پژوهشگران حميد شاهين پور، پژوهشگر و مدرس دانشگاه صنعتي شريف است كه با مقالهاي درباره آسبادهاي ايران نوشته است و توجه مسؤلان را براي ثبت اين فناوري در يونسكو جلب كرده است.
وي به خبرگزاري ميراث فرهنگي گفته است: «چندي پيش مقالهاي تحت عنوان استفاده از انرژيهاي تجديدپذير بومي در منطقه خاوري ايران نوشتم كه مورد توجه مهندس سيد محمد بهشتي، رييس پژوهشكده ميراث فرهنگي قرار گرفت. بهشتي كه به اهميت ثبت آسيابهاي بادي آگاه بود تصميم گرفت بحث ثبت آن را در فهرست ميراث طبيعي يونسكو پيگيري كند.»
محيط طباطبايي، قائم مقام رئيس پژوهشگاه ميراث فرهنگي معتقد است كه آسبادهاي بايد در فهرست ميراث معنوي يونسكو ثبت شود. زيرا آسبادها جزو فناوريهاي سنتي هستند.
شاهينپور معتقد است كه حتا هلند كه به كشور آسيابهاي بادي معروف است اين فناوري سنتي را طي جنگهاي صليبي از سيستان ايران گرفته است. سيستان نخستين خاستگاه آسيابهاي بادي در ايران است. ايران با داشتن 2000 آسباد و آسياب اولين كشور دارنده آسيابهاي بادي هم هست.
« از نظر تكنيكي هم آسبادها به جهت اينكه محور عمودي دارند و باد را عمودي به سنگ آسياب منتقل ميكنند مورد توجه هستند. آسبادهاي هلند محور افقي دارند و بعد از دريافت باد، بايد آن را بار ديگر به محور عمودي تبديل كنند.
قدمت آسبادهاي ايران به 2800 سال پيش ميرسد در حالي كه آسبادهاي بادي هلند تنها 350 سال قدمت دارند.
بايد دانست كه در كاوشهاي باستانشناسي در شهر سوخته، محوطههاي زاهدان كهنه، تپه دهانه غلامان، شهر زرنج و آتشكده كركوي، سنگهاي آسياب دستي زيادي بهدست آمده است.
کوه با نخستین سنگ آغاز می شود، انسان با نخستین درد...